Bieszczady, czyli jak narodzić się na nowo…

II wojna światowa w Bieszczadach 

Jednak to dopiero II wojna światowa rozogniła nacjonalizm i doprowadziła do zburzenia budowanej przez całe wieki różnorodności kulturowej. Pierwszy rozłam to wynik podziału terenów Polski z roku 1939 między Niemcy a ZSRR, który przebiegał korytem Sanu. W ten sposób Bieszczady z dnia na dzień stały się własnością dwóch wrogo nastawionych do świata mocarstw. Jednocześnie po stronie okupowanej przez nazistów od razu rozpoczął się proces prześladowań zamieszkujących te tereny Żydów, Cyganów oraz Polaków. Niestety naziści do tego celu bardzo chętnie wykorzystywali nacjonalistycznie nastawione mniejszości ukraińskie, czego efektem była ścisła współpraca z Ukraińską Armią Powstańczą (UPA). 

Nadszedł rok 1941, gdy Niemcy postanowiły zaatakować ZSRR, na czym niestety jeszcze bardziej ucierpiała ludność zamieszkująca Bieszczady. Smutnym przykładem tych wydarzeń są losy posiadającej kilkusetletnią historię, miejscowości Lutowiska, po której zajęciu Niemcy rozstrzelali zamieszkujących w niej Żydów, a zastaną infrastrukturę zamienili w popiół. Jednak z biegiem wojny sytuacja uległa zmianie, i to ZSRR objęło kontrolę nad terenami Bieszczad. Oznaczało to ustanowienie nowego wroga, którym tym razem stało się UPA. Rola „wroga” jeszcze bardziej komplikowała kwestie ludności ukraińskiej zamieszkującej te tereny. Polska zgodnie z planem ZSRR miała być odtąd krajem czystym etnicznie, gdzie nie będzie miejsca na spory narodowościowe. Efektem wdrożenia w życie wspomnianego wcześniej planu były masowe przesiedlenia ludności w głąb ZSRR. Jak się słusznie domyślasz, ten pomysł nie zyskał uznania samych mieszkańców… 

Akcja Wisła 

Sprzeciw ludności zamieszkującej Bieszczady spowodował, że pierwsze fazy przesiedleń przeciągały się, a do tego cały czas nowi włodarze nie radzili sobie z UPA. W związku z tym władze PRL przygotowały i wdrożyły tzw. Akcje Wisła, której celem było ostateczne rozwiązanie problemów z ludnością ukraińską. Pretekstem który, przyspieszył cały proces, było zabójstwo przez UPA Gen. Świerczewskiego, w ramach zasadzki przeprowadzonej wiosną 1947 roku. Założenia Akcji Wisła, rozpoczętej niemal od razu po zabójstwie Generała, były niestety bardzo proste (i brutalne). Żołnierze transportowali mieszkańców bieszczadzkich wsi do punktów zbornych, skąd byli oni przewożeni koleją na tzw. ziemie odzyskane. Następne oddziały wojska maszerowały przez opustoszałe wsie i podpalały zabudowania, doprowadzając do niemal doszczętnego wyludnienia się Bieszczad, które pozostawione same sobie stawały się coraz bardziej dzikie i niedostępne.  

Bieszczady. Odrodzenie.

Jednak ciekawość ludzka nie pozostała bierna i gdy tylko pojawiła się możliwość ponownego eksplorowania tych terenów, do pracy ruszyli leśnicy, naukowcy oraz harcerze. Zaraz za nimi podążali spragnieni wrażeń i kontaktu z dziką przyrodą poszukiwacze przygód, kowboje oraz osoby, które mając dosyć obecnego z życia, poszukiwały spokojnego miejsca na ziemi. W efekcie na terenie Bieszczad zaczęły się pojawiać bacówki, schroniska, galerie oraz pracownie artystyczne. 

Do dziś Bieszczady są najrzadziej zaludnionymi górami w kraju, gdzie na jeden kilometr kwadratowy przypada jednie 5 mieszkańców. Na szczęście wraz z odradzającą się infrastrukturą, budzi się również świadomość na temat tego, jak piękne są Bieszczady i jak wiele mają do zaoferowania.